Cukrzyca ciążowa a zdrowie matki i dziecka. Jak radzić sobie z cukrzycą w ciąży?

Ciąża to niezwykły stan, w jakim może znajdować się kobieta. Jest to dziewięć miesięcy oczekiwania na upragnionego potomka. Jest to także odpowiedni czas, by przygotować się na poród i przyjęcie kolejnej osoby do swojej rodziny. Na rynku dostępnych jest wiele książek oraz aplikacji, które pozwalają przybliżyć przyszłej matce tajniki macierzyństwa. Warto z nich skorzystać. Niestety ciąża sama w sobie może czasami nie przebiegać idealnie i mogą pojawiać się pewne odchylenia od normy. Przykładem jednej z nieprawidłowości jest cukrzyca ciążowa. Szacuje się, że dotyka ona nawet co dziesiątą ciężarną. Nieleczona może stanowić zagrożenie dla matki i dziecka.

Czym jest cukrzyca ciążowa?

Jest to zaburzenie, które może wystąpić u dotychczas zdrowych kobiet. Związane jest z nieprawidłowościami w gospodarce hormonalnej odpowiedzialnej za regulację metabolizmu cukrów. Co ważne, cukrzycę ciążową diagnozuje się tylko wtedy, kiedy podwyższony poziom glukozy we krwi pojawia się dopiero w czasie ciąży. Jeśli problem występował wcześniej, trzeba rozpocząć diagnostykę w kierunku zwykłej cukrzycy.

Cukrzyca ciążowa działa na takiej samej zasadzie jak inne jej rodzaje. Wychwyt glukozy przez komórki jest zaburzony, dlatego pojawia się jej zbyt wiele we krwi. Bagatelizowanie problemu może niekorzystnie wpłynąć na całą ciąże oraz zdrowie nienarodzonego dziecka. Po porodzie należy także monitorować zdrowie kobiety pod tym kątem, ponieważ zdarza się czasami, że cukrzyca zostaje zauważona dopiero w ciąży. Ryzyko jej wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem oraz wraz z kolejnymi ciążami. Jeśli glukoza jest podwyższona już od samego początku ciąży może to wskazywać na występowanie cukrzycy typu 2 (która być może istniała już wcześniej) lub typu 1, rozwijającą się w czasie stanu błogosławionego.

Przyczyny

W czasie ciąży łożysko, które odpowiada za przepływ krwi i substancji odżywczych między płodem a kobietą, produkuje dużą ilość różnych hormonów. Zbyt wielka ich ilość może przyczynić się do zaburzenia działania insuliny, która stymuluje transport glukozy do wnętrza komórek. Takie działania odpowiadają za zmniejszanie jej ilości we krwi. Wszelkie nieprawidłowości prowadzą do wzrostu jej stężenia.

Cukrzyca ciążowa rozwija się najczęściej dopiero w drugiej połowie ciąży. Czym większe staje się dziecko tym więcej hormonów produkuje łożysko. Z powodu ich obecności, spada wrażliwość organizmu na działanie insuliny. Poziom glukozy może niekiedy urosnąć do takiego, który zagraża życiu dziecka.

Bezpośrednią przyczyną cukrzycy w ciąży są problemy z gospodarką hormonalną. Innymi czynnikami mogą być też: wiek matki powyżej 35 roku życia, co najmniej dwa porody w przeszłości, doświadczenie porodu dziecka z wadą rozwojową lub zgon płodu wewnątrz macicy. Bardziej narażone mogą być także kobiety chorujące na zespół policystycznych jajników, nadciśnienie, z nadwagą oraz takie, które urodziły w przeszłości dziecko ważące więcej niż 4,5 kilograma.

Objawy

Przeważnie kobieta nie odczuwa żadnych objawów świadczących o zaburzeniu. Zwykle dowiaduje się o nim z badań laboratoryjnych. Z tego względu warto robić je regularnie. Do niepokoju mogą jednak doprowadzić takie dolegliwości jak:

  • zawroty głowy i omdlenia,
  • zwiększone pragnienie (wywołane zbyt wielkim stężeniem glukozy we krwi),
  • częste oddawanie moczu (nawet 3 litry na dobę),
  • senność,
  • mdłości,
  • częste infekcje skóry, pochwy, czy pęcherza,
  • problemy z widzeniem,
  • niekontrolowane napady głodu,
  • nagły przyrost wagi lub nagły wzrost dziecka, niewspółmierny z etapem ciąży.

Gdy wystąpią, należy skonsultować je z lekarzem, który skieruje na odpowiednie badania.

Jak rozpoznaje się cukrzycę ciążową?

Kobiety w ciąży przechodzą przez wiele badań. Wszystko to, by monitorować stan zdrowia ich oraz ich nienarodzonego dziecka. Jednym z testów jest tzw. test doustnego obciążenia glukozą. Jest on prosty i bezbolesny. Wykonuje się go o poranku. Kobieta powinna być na czczo (ostatni posiłek 12h przed badaniem). Późniejszej analizie jest poddawana próbka krwi z żyły łokciowej.

Odpowiednim czasem do przeprowadzenia go jest okres między 24. a 28 tygodniem ciąży. Można wykonać go wcześniej – szczególnie u kobiet znajdujących się w grupie ryzyka. Należą do niej kobiety, które w poprzedniej ciąży miały ten problem lub u tych, które mają w rodzinie osoby z cukrzycą, a także panie powyżej 35 roku życia, z otyłością, czy nadciśnieniem.

Do rozpoznania cukrzycy ciążowej wystarczy spełnić jedno z poniższych kryteriów dotyczących glukozy:

  • na czczo wynosi ona co najmniej 92 mg/dl,
  • po godzinie wynosi 180 mg/dl lub więcej,
  • po 2 godzinach wynosi 152 mg/dl lub więcej.

Badanie jest przeprowadzane w praktycznie każdym laboratorium. Najpierw sprawdza się poziom glukozy na czczo, a później kolejno po 60 i 120 minutach.

Skutki

Nieleczona cukrzyca ciążowa może negatywnie odbić się zarówno na matce, jak i na dziecku. Do powikłań u dziecka zalicza się:

  • wady rozwojowe,
  • wysoką masę urodzeniową,
  • powikłania okołoporodowe: przedwczesny poród, który wiąże się z ryzykiem niewydolności oddechowej dziecka,
  • wysoka masa urodzeniowa dziecka, z powodu której może być konieczne cesarskie cięcie,
  • niski poziom cukru we krwi, który może doprowadzić do wystąpienia drgawek.

W przypadku matki skutkami są:

  • stan przedrzucawkowy – często stanowi wskazanie do cesarskiego cięcia, towarzyszy mu wzrost ciśnienia krwi i obecność białka w moczu,
  • dolegliwości ze strony układu moczowego – zwiększona ilość zakażeń dróg moczowych, czy zapalenia nerek,
  • zwiększone ryzyko cukrzycy typu 2.

Leczenie

Ciężarna kobieta otrzymuje skierowanie na badanie glukozy już na pierwszej wizycie u lekarza, ponieważ pierwsze takie badanie warto zrobić przed upływem 10 tygodnia ciąży. Kolejne między 24. a 28 tygodniem. Kiedy cukrzyca ciążowa zostanie stwierdzona trzeba stosować się do określonych wytycznych. Zalicza się do nich:

  • regularne kontrole poziomu cukru we krwi w różnych momentach dnia, co najmniej 4 razy dziennie, najlepiej przy pomocy glukometru,
  • zbilansowana, urozmaicona dieta – odpowiednia ilość kalorii dostarczana z pełnowartościowych produktów, owoców i warzyw; dieta cukrzycowa to minimum 1800 kalorii, zaleca się także zwiększenie ilości białka w spożywanym pokarmie, ponieważ jest ono konieczne do rozwoju dziecka,
  • unikanie cukrów prostych (słodyczy, soków owocowych, napojów gazowanych),
  • aktywność fizyczna dostosowana do stanu kobiety – ruch pozwala obniżyć poziom cukru oraz poprawić wrażliwość komórek na insulinę,
  • częste badania ultrasonograficzne, aby kontrolować stan płodu,
  •  leczenie farmakologiczne – w sytuacji, w której powyższe sposoby nie przynoszą żadnych skutków, insulinę podaję się poprzez podskórne wstrzyknięcia.

Po rozpoznaniu choroby kobieta powinna przychodzić na wizyty do ginekologa co około 2 tygodnie aż do 34 tygodnia ciąży, po upływie 36 tygodnia należy stawiać się w gabinecie nawet co tydzień.

Jak zapobiec temu schorzeniu?

Nie ma potwierdzonej listy sposobów, jakimi można by zapobiec cukrzycy ciążowej. Dużą rolę w tym aspekcie odgrywają geny, jednak ostatnie badania pokazują, że pewne zachowania mogą zmniejszyć ryzyko zapadnięcia na nią.

Porzucenie palenia papierosów przed poczęciem dziecka może zmniejszyć ryzyko choroby. Co ciekawe, wiek matki również ma znaczenie. Mniej narażone są kobiety około dwudziestoletnie, tylko 1% z nich został dotknięty problemem, a u kobiet powyżej 40 roku życia było to aż 10%! Zmniejszenie masy ciała przed ciążą także może wpłynąć korzystnie na rozwój płodu.

Poród z cukrzycą ciążową

Jak opisano wyżej, ciąża dotknięta cukrzycą ciążową najczęściej kończy się cesarskim cięciem. Podczas porodu powinien być obecny neonatolog, by ocenić stan dziecka. Gdyby działo się coś niebezpiecznego lub gdyby masa dziecka była zbyt duża, lekarze mogą nawet zdecydować o wcześniejszym zakończeniu ciąży – zwykle w około 37. tygodniu.

Po porodzie poziom glukozy we krwi powinien się unormować. Należy to kontrolować przez minimum kolejne dwa tygodnie. Gdy dziecko ukończy trzeci miesiąc życia, matka powinna przejść ponownie badanie obciążenia glukozą. To pozwoli sprawdzić, czy była to tylko cukrzyca ciążowa i czy nie rozwija się coś poważniejszego. Jeśli stężenie glukozy nadal utrzymuje się na wysokim poziomie, należy pozostać pod kontrolą diabetologa.

W sytuacji, gdy przeprowadzane badania są prawidłowe i kontrole poziomu stężenia glukozy odbywają się regularnie, poród może odbyć się w terminie oraz siłami natury. Ważne jednak, by miał miejsce w szpitalu specjalistycznym pod okiem doświadczonych lekarzy.

Czy cukrzyca ciążowa może być niebezpieczna?

Cukrzyca ciążowa może powodować szereg powikłań zarówno u kobiety, jak i u jej dziecka. Noworodki są szczególnie narażone na wady wrodzone serca, nerek, czy układu nerwowego. Może stanowić ona zagrożenie dla zdrowia i życia obojga. Warto więc regularnie sprawdzać poziom cukru i wykonywać wszystkie zalecone przez lekarza badania. Poziom cukru warto badać przy pomocy glukometru. Urządzenie to jest proste w obsłudze. Cieniutką igłą nakłuwa się palec i wyciska kropelkę krwi na pasek pomiarowy. Po kilku sekundach pojawia się wynik.